S&T: Theo Dấu Chân Chim - EXIF

Thân chào các Bê (*),
Một hôm nằm mơ thấy "thằng cháu" muốn lấy bằng Tiến Sĩ mà không kiếm ra đề tài cho chuyên khoa Xã Hội của nó nên Đệ mới bầy cho nó một đề tài (bảo đảm là không trùng đề tài với bất cứ ai trên thế giới này:  Sự Tương Quan giữa Dáng Thùng Rác và Sức Khỏe Con Người sống trong thành phố đó).
Nó mừng lắm nhưng vài ngày sau nó than là: "Đề tài này hay nhưng tiền đâu mà cháu đi nhiều thành phố mà thâu thập dữ kiện cho luận án!!!" Đệ mới bảo nó là không cần đi đâu cả. Cứ lên mạng tìm những hình ảnh có hình thùng rác trên thế giới thì xong cả phân nửa rồi.  Nó nói: "Cháu không hiểu."
Đây nhé, khi thu thập được hình các thùng rác trên mạng thì dùng một ứng dụng điện tử (software application) mà tìm ra nơi có thùng rác hình dáng như vậy mà không phải đi năm châu bốn bể thì là xong phần liên kết hình dáng thùng rác với địa danh thành phố. Phần kia thì thu thập dữ liệu về sức khoẻ của con người theo địa danh thì không khó. Luận án chỉ cần tìm ra mối liên kết (strong co-relation) tỉ như hình thùng rác thế này thì sức khoẻ con người, nói chung, tại thành phố đó là thề này. Vân vân và vân vân...


Dạ, dạ Đệ xin vào đề...
Bê đã nghe qua chuyện đánh dấu cho khỏi lạc đường bằng sỏi trắng và vụn bánh mì (white pebbles and  bread scrumbs) như trong phụ chú D. Theo dấu chân thợ săn hay theo dấu chân chim là cách nói bóng bẩy về chuyện truy lần theo dấu vết mà tìm ra thông tin.
Từ hình ảnh trên mạng mà tìm ra nơi (địa danh/địa chỉ) bức hình đó đã được chụp thì không khó với hình ảnh điện tử (digital image).
Những nhu liệu (ứng dụng điện tử) này gọi là EXIF viewer. EXIF là chữ tắt của Exchangeable Image File mà bất cứ máy chụp hình điện tử nào cũng ghi chú lại thông tin của bức hình. Có hình là có EXIF. Thế EXIF cho ta biết những gì về tấm hình?

Những thông tin có từ EXIF của một tấm hình

Danh từ chuyên môn gọi các thông tin/thông số của một hồ sơ điện tử (digital file) hay một dữ kiện (data) là metadata mà Việt Nam có khi gọi là siêu dữ kiện. Đệ thấy nên gọi là thông tin/thông số thì có phần đúng hơn. EXIF là metadata cho các bức hình dạng điện tử (digital picture) mà các máy chụp hình ngày nay ghép kèm theo hình.

Thí dụ:

Hình chụp cảnh thành phố; lâu ngày không nhớ thành phố nào.

Nếu mở hình với Google Photos thì ứng dụng này cho biết địa điểm chụp (với bản đồ như trong hình trên vì thông số location/geotag), ngày giờ chụp, thông số máy hình, khẩu độ, có flash hay không, vân vân... Và nên nhớ là EXIF metadata bao gồm những cặp "tên=giá trị" (tag=value) nên có thể sẽ được phát triển thêm trong tương lai khi thông số mới cần được ghi lại (phụ chú E phần example).

Phiếm

• Bê nên cẩn thận khi đăng hình trên mạng vì người lạ có thể tìm ra được số nhà của mình nếu mình chụp hình trong nhà (hoặc chung quanh nhà) bằng cách dùng EXIF Viewer; nếu hình có EXIF GeoTag hay vị trí toạ độ. Có GPS toạ độ thì tìm địa chỉ không khó. Muốn xoá các thông tin/thông số này trong bức hình thì phải dùng EXIF editor/remover. Đệ cố tình không liệt kê các ứng dụng này ở đây nhưng Bê có thể tìm "exif editor remover purge" thì tìm ra các ứng dụng này.
  Sao không liệt kê? Tại vì những ứng dụng này còn tuỳ hệ điều hành (Operating System, OS) và có thể do những hackers tạo ra nên không hoàn hảo và có hại hơn có lợi. Bê phải chọn những nhà sản xuất có tiếng tăm khi xử dụng như Google Photos nếu có trương mục với Google.
• Cách an toàn để không lộ thông tin/thông số cho bức hình gởi ra ngoài là chỉ gởi bản sao bức hình (sau khi đã xoá metadata). Bản chính thì vẫn nên có EXIF metadata vì có khi mình dùng để  biết thông số của bức hình.
• Các ứng dụng này có khi không cập nhật hình "thumbnail" (hình mẫu nhỏ có thể dùng để hiển thị trong các ứng dụng như Windows Explorer). Thí dụ như hình chụp với bảng số xe hơi; dù Bê cẩn thận bôi xoá phần bảng số nhưng trong thumbnail thì hình này vẫn lộ bảng số xe. Có nghĩa là mở hình xem thì bảng số bị che xoá; nhưng dùng Windows Explorer thì cái hình trong Windows Explorer (hay bất cứ ứng dụng nào có thể mở thumbnail) thì lại vẫn thấy bảng số.
• EXIF chứa thông tin/thông số có thể gây hại cho người gởi hình ra ngoài nếu hình có chứa EXIF về định vị GPS (geotagging) và thời điểm chụp hình. Trường hợp nổi tiếng là khi John McAfee bị bắt năm 2012 trên đường đào thoát vì bức hình tiết lộ nơi McAfee ẩn náu (phụ chú E).
• Theo Edward Snowden thì cơ quan An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ dùng chương trình XKeyscore để tìm hiểu thông tin tình báo từ EXIF metadata (phụ chú E).
• Trong phụ chú F có nói lên trường hợp của một ông Dân Biểu lạm dụng tiền thuế của dân để đi du lịch, du hí. Cũng vì những bức hình có EXIF metadata với GeoTagging!
• Một trường hợp điển hình nữa là hình chụp khi nằm bệnh viện, dù cho Bê có cẩn thận không cho ai biết tên và địa chỉ bệnh viện thì hình gởi ra Internet có thể tiết lộ GeoTag của bệnh viện.

Chúc các Bê một cuối tuần vui vẻ bên gia đình và người thân.
Thân,

Chú thích:
(*) Bê là Bê 60: Từ chữ tắt B60 (Beyond 60 years young) để chỉ các bác trên 60 tuổi trẻ. Có Bê bảo là xưa nay đi đâu cũng vỗ ngực xưng tên là chuyện thường, cớ gì mà phải dấu EXIF. Thế thì tuỳ Bê nhưng nên nhớ là có thể lũ trẻ nhà mình nó không chịu vậy đâu!

Phụ chú:
A. Blogs Đã Viết--Theo Đề Tài
B. 10 Best Exif Viewers To Read Photo Details Effortlessly
C. What EXIF Photo Data Is, How to Find It & How to Understand It
D. Hansel and Gretel
E. Exif - Wikipedia
F. Congressman’s Instagram Photos Reveal Misuse of Taxpayer Money