Ngày bắt đầu của bất kỳ một công nghệ nào thì người ta luôn tranh luận là kỹ thuật mới đó, công nghệ mới đó lợi như thế nào, hại như thế nào. Thí dụ là khi máy tính cá nhân trở thành phổ biến thì người ta đã la hoảng lên là máy tính sẽ thay thế con người, vân vân...
Thực tế cho thấy là phải tới khi có điện thoại thông minh (ĐTTM) thì nghề thư ký mới hoàn toàn đi vào dĩ vãng. Tuy nhiên, ĐTTM lại tạo ra nhiều công việc và cần nhiều người hơn số thư ký mất việc. Theo Đệ thì AI cũng có cùng cái khuôn mẫu đó. Công nghệ mới tạo ra sự hứng thú mới, cần con người đầu tư tài năng sức lực mới để tìm hiểu, để phát triển.
Rồi thì bỏ công sức mà tranh cãi với nhau về viễn tượng mà công nghệ mới sẽ đem lại.
Liệu nó có phục vụ con người hay nó sẽ thống trị con người?
Dạ, dạ Đệ xin vào đề...
Xin bắt đầu với lời phát biểu của cha đỡ đầu (Godfather) của ngành trí tuệ nhân tạo (AI):
"I am scared that if you make the technology work better, you help the NSA misuse it more. I'd be more worried about that than about autonomous killer robots. -- Geoffrey Hinton"
(Tôi sợ rằng nếu bạn làm cho công nghệ hoạt động tốt hơn, bạn sẽ giúp NSA lạm dụng nó nhiều hơn. Tôi sẽ lo lắng về điều đó hơn là về người máy giết người tự động--không cần sự chuẩn thuận của con người.)
Chương trình PRISM mà NSA (National Security Agency, Cơ quan an ninh quốc gia của Hoa Kỳ) đã dùng để theo dõi người Mỹ (và người nước ngoài ) dùng điện thoại để liên lạc với nhau là một thí dụ của việc phát triển công nghệ trong vòng bí mật. AI là một công nghệ nếu dùng sai thì tai hại sẽ gấp nhiều lần, nhiều lần hơn PRISM.
Công khai bàn cãi là mô hình phát triển lành mạnh hơn là để tương lai một ngành công nghệ trong tay chỉ một số nhỏ khoa học gia. Hàng rào đạo đức (moral guardrails), hàng rào luật pháp quốc tế (international legal guardrails) phải được các quốc gia công nhận và thực thi để AI là công cụ công nghệ giúp ích cho nhân loại và giảm thiểu sự sai lầm đem đến cho con người.
Vậy thì cái gì lợi và cái gì hại?
- Trong điện tính thì ai cũng biết là nếu đầu vào là rác rưởi thì đầu ra cũng sẽ là rác rưởi ("Garbage in, garbage out") AI thu thập dữ liệu từ các nguồn chính xác, đạo đức cũng như các nguồn phi đạo đức, vô nhân đạo nên...
- Các nguồn kỳ thị chủng tộc (racism), chủ nghĩa phát xít (fascism), có cơ hội ngàn vàng để tung những tin phi đạo đức, vô nhân đạo mà AI sẽ coi như là những nguồn chính danh, hợp lý. Thí dụ, các bài viết mà con người thì nhận ra ngay, nhưng AI thì không: "Vì lợi ích chung, nhóm thiểu số <...> cần phải được giúp đỡ để tỷ lệ sinh sản giảm tới mức tối thiểu..." Những lý luận phi đạo đức này AI không nhận ra để mà loại ra khỏi mẫu kiểm nghiệm (AI trained models). Hy vọng là con người chân chính đạo đức sẽ gởi lên nhiều phản bác các lập luận này và dựng được những rào cản (guardrails) để ngăn chận sự lan tràn của lý luận phi đạo đức, vân vân.
- Thậm chí AI còn "vô tình" dùng tài liệu giả, tài liệu sai. Thí dụ là nước tiểu con chim cánh cụt (penguin) chiếm 3% băng tuyết ở Nam cực. Penguin không có tiểu! (hay đúng hơn thì nước tiểu luôn trộn lẫn với phân; phụ chú E). Một thí dụ khác là Leslie Stahl, ký giả kỳ cựu của CBS network, làm việc với NBC network một thời gian rất ngắn trước khi gia nhập CBS network. Ứng dụng AI cho là Stahl làm việc 20 năm với NBC!
- Tác giả Yuval Noah Harari cho là đây là lần đầu tiên mà một ứng dụng điện tử có thể, tự nó, quyết định "lệnh trảm". Vì vậy, AI khác với bom nguyên tử, một sản phẩm khác của con người, là bom nguyên tử nổ hay không và nổ ở đâu là quyết định của con người. AI có thể sẽ tự quyết định và nếu quyết định này là tiêu diệt con người (vì con người kém thông minh hơn rô bô) thì nhân loại lãnh đủ!
- Một lần nữa Bê hãy xem Harri về một lời nhận định trong phụ chú G.
‘Đừng bao giờ triệu hồi sức mạnh mà bạn không thể kiểm soát’: Yuval Noah Harari nói về cách AI có thể đe dọa nền dân chủ và chia rẽ thế giới - Tạo ra sự chênh lệch lớn hơn giữa giàu nghèo vì có hay không có kiến thức về AI. Ai không có khả năng tiến bước cùng với AI trong cuộc sống tại bất cứ quốc gia nào sẽ phải chịu thiệt thòi so với người có khả năng sử dụng AI.
- AI đòi hỏi nguồn năng lượng rất lớn để vận hành nên quốc gia nào có loại nguồn năng lượng có thể thoả mãn AI sẽ có khả năng chế ngự các nước khác (xem phụ chú H):
"Một truy vấn ChatGPT tốn khoảng 10 lần năng lượng so với tìm kiếm thông thường trên Google. Việc đào tạo một mô hình ngôn ngữ lớn (large model training) có thể tạo ra lượng CO2 bằng toàn bộ tuổi thọ của năm chiếc ô tô chạy bằng xăng và sử dụng lượng nước bằng một quốc gia nhỏ."
"The genie is out of the bottle!" (Thần đèn đã ra khỏi cái chai nhốt nó!).
Lòng tham, sự cạnh tranh sẽ không ngừng thúc đẩy con người tiến về phía trước dù là phía trước là thảm hoạ chầu chực. Cái hy vọng duy nhất là con người phải được giáo dục đúng đắn về AI. Từ đó ở mỗi quốc gia, người dân bầu ra đại biểu có khả năng làm luật để hướng AI về hướng thiện lành.
Bài này là bài kết cho loạt bài về AI.
AI phát triển và biến thể với tốc độ chóng mặt nên có lẽ chúng ta phải chờ một thời gian nữa thì mới lại bàn thêm về AI.
Chúc các Bê một cuối tuần vui vẻ bên gia đình và người thân.
Thân,
Chú thích:
(*) Bê là Bê 60: Từ chữ tắt B60 (Beyond 60 years young) để chỉ các bác trên 60 tuổi trẻ. Trên 60 tuổi thì nhớ nhớ quên quên; nên lúc còn nhớ thì phải lợi dụng thời gian này mà tập dùng AI sao cho có lợi cho tuổi già.
Phụ chú:
A. Blogs Đã Viết--Theo Đề Tài
Thân,
Chú thích:
(*) Bê là Bê 60: Từ chữ tắt B60 (Beyond 60 years young) để chỉ các bác trên 60 tuổi trẻ. Trên 60 tuổi thì nhớ nhớ quên quên; nên lúc còn nhớ thì phải lợi dụng thời gian này mà tập dùng AI sao cho có lợi cho tuổi già.
Phụ chú:
A. Blogs Đã Viết--Theo Đề Tài
F. Harari
