Đủ Đông- Critical Mass

Thân chào các Bê (*),
Hôm nay lại viết lăng nhăng về một lý thuyết trong sự tương giao xã hội (Social Dynamics). Lý thuyết này bắt đầu trong Khoa Học Vật Lý, hay chính xác hơn là Vật Lý Nguyên Tử (Nuclear Physics). Bài này hoàn toàn không bàn về chính trị mà chỉ muốn bàn về một hiện tượng xã hội và phiếm bàn về việc tại sao có những phong trào xã hội rất hay, rất cần thiết cho xã hội thì lại chết yểu trong khi có những thói hư tật xấu thì lại bình ổn và sống dai. Câu trả lời là vì thói hư/tật xấu thường là có critical mass (CM) rất thấp; trong khi những phong trào ích nước lợi dân thì CM lại thường là cao. Cái ngưỡng CM này là điều mà những người khởi xướng phong trào cần phải lưu tâm.

Dạ, dạ Đệ xin vào đề...
Critical Mass [Đủ Đông; Đủ Đô (adequate dose); Đủ Số], theo Wikipedia thì khi có đủ nhân tố tham dự vào một phong trào nào đó trong xã hội thì phong trào sẽ được duy trì và lớn mạnh (self-sustaining and creating further growth). Số lượng này, có thể đưa phong trào đạt được trạng thái bền vững và phát triển, gọi là critical mass (xem phụ chú B).
Lý thuyết về critical mass được áp dụng trong đa số trường hợp trong xã hội. Có những phong trào hoặc cải cách xã hội rất hay, rất cần thiết mà lại yểu mệnh (dying down; dying out) hoặc không "cất cánh" (phát triển) được là vì số người tham gia dưới cái ngưỡng (threshold) critical mass number. Critical Mass không cần là đa số tuyệt đối, tỉ dụ như trên 50%.

• CM có thể là 20% tổng thể thì phong trào đạt được trạng thái bình ổn. Đây là chuyện xảy ra trong Hải Quân Hoa Kỳ, phụ chú C, khi luật Quốc Hội bắt buộc phải để phụ nữ tham dự vào tất cả các sinh hoạt/nhiệm vụ trong quân đội. Khi đầu vì mỗi tàu chiến chỉ có một, hai nữ quân nhân thì chuyện hòa đồng nam nữ trên các tàu này đã thất bại vì cả nam giới lẫn nữ giới trên tàu đều không thoải mái sinh hoạt và làm việc với nhau. Sự thất bại này đã được phân tích và tìm hiểu để có phương án mới (PT&TH). PT&TH đưa đến kết luận là số quân nhân nữ (trên một tàu) chưa đạt được CM để thành công. Sau đó Hải Quân Hoa Kỳ, đã đưa nhiều nữ sỹ quan vào các đơn vị trước để đạt được sự tuân phục của binh lính trong đơn vị và ngay sau đó đưa nữ quân nhân các cấp vào đơn vị. CM đạt được ở tỷ lệ 20% nữ binh. Ngày nay, Hải Quân Hoa Kỳ nhắm đến tỷ lệ 25%. Có những phong trào đòi hỏi CM ở mức 30% hoặc 40%; có những phong trào đòi hỏi CM ít hơn hoặc nhiều hơn.
• Đó là chuyện ở Mỹ, còn chuyện xả rác nơi công cộng bên kia biển thì sao? Ai cũng biết rác nơi công cộng làm ô nhiễm môi trường (hoặc nếu không biết nhiều chữ nghĩa thì cũng hửi được mùi thối tha, phải không). Thế sao xả rác nơi công cộng vẫn là chuyện nhức nhối cho quê hương tôi? Có những phong trào tự nguyện nhặt rác sau mỗi tết lễ/hội hè mà sao rác vẫn lềnh bênh trên sông, trên biển, vẫn tràn lan trong xóm, ngoài ngõ? Có nơi có lúc, rác phủ ngập bảng cấm đổ rác!!! Đổ cho nhà nước? Đổ cho người dân (thiếu ý thức)? Bê ơi, đổ cho ai thì cũng đúng hết; nhưng... "rác vẫn còn đây..." (1). Đệ xin đề nghị là đồng hương nào có trọng trách hoặc có lòng muốn làm sạch thành phố thì xin nghĩ tới Critical Mass. Phải thí điểm xem ngưỡng không xả rác nơi công cộng tại các thành phố ở Việt Nam là khoảng bao nhiêu phần trăm dân số. Hình như Đà Nẵng hoặc Nha Trang hiện giờ khá sạch, thì phải. Sau khi biết được CM không xả rác nơi công cộng thì mới đặt luật lệ, mới kêu gọi, mới khuyến khích, mới ép buộc, mới xử phạt, mới giáo dục, mới... vân vân và vân vân. Tất cả các biện pháp trên phải nhắm vào việc làm cho số người không xả rác nơi công cộng đạt được CM. Khi nào đạt được CM thì chuyện không xả rác trở thành thói quen mới, thôi. Điểm này rất quan trọng và nói theo chữ nghĩa quân sự là phải tạo ra các mũi tiến công, nhắm vào các đối tượng/thành phần nào giúp ta đạt được CM chứ không mơ mộng với luật lệ nhắm vào 100% dân số. Get it?
• Lý thuyết về CM được ứng dụng vào thương mại như cách bảo vệ thương hiệu nhưng không phải là trọng tâm bài này. Còn ứng dụng vào đâu nữa thì chắc Bê phải đoán thôi.

Chúc các Bê một cuối tuần vui vẻ bên gia đình và người thân.
Thân,

Chú thích:
(*) Bê là Bê 60: Từ chữ tắt B60 (Beyond 60 years young) để chỉ các bác trên 60 tuổi trẻ. Trên sáu mươi năm cuộc đời thì chắc Bê phải có lúc sống trong không khí trong lành, sống nơi đất lành chim đậu rồi.
(1) Nhái tên bản nhạc cải lương: "Tình vẫn còn đây". Cũng là tên Việt của một phim bộ Đài Loan.

Phụ chú:
A. Blogs Đã Viết--Theo Đề Tài

B. Wikipedia - Critical mass (sociodynamics)
C. Women in the United States Navy