Tự Soi Thân

Thân chào các Bê (*),

Thường thì khi bị người khác phê bình hay chê bai, phản ứng tự nhiên của chúng ta là tìm cách phản công. Ta muốn bảo vệ cái tôi bằng cách dập tắt lời chỉ trích, và thường viện đến lý lẽ kiểu như: “Anh có làm được như tôi chưa mà dám khen chê tôi?”

Gần đây, có một người tu hành vì nóng giận đã dùng gậy đánh đồng tu, khiến dư luận phẫn nộ. Điều đáng nói là vẫn có người bênh vực kẻ ra tay, cho rằng: “Anh có ngồi thiền được lâu như ông ấy không mà dám nói ông ấy thiếu nhẫn nại?”

Cách lập luận ấy, thực ra, chỉ là một hình thức ngụy biện. Nó không giúp người sai nhận ra lỗi, mà còn che mờ ranh giới giữa đúng và sai, giữa tu hành thật và hành động thiếu kiểm soát.

Nói cách khác chúng ta gởi trả lại một thông điệp khá là mạnh mẽ: "Tự soi thân, rồi mới nên soi người, nhe!"

Look at yourself first, then look at others!

Regardez-vous d’abord, puis regardez les autres!

Dạ, dạ Đệ xin vào đề...

Tự soi thân, rồi mới nên soi người, nhe! 

Câu nói: "Phải coi mình có làm được như người ta không; rồi hãy phê bình người ta." là một câu nói mang ý nghĩa đạo đức và phê phán rất sâu sắc. Ta có thể phân tích đúng – sai như sau: (ChatGPT)

---

🟢 Điểm đúng (ý tích cực, đáng đồng tình):

1. Khuyên con người sống khiêm tốn và công bằng khi đánh giá người khác.
   → Trước khi phê bình, ta nên tự xem xét năng lực, hoàn cảnh và khả năng của bản thân. Nhiều khi, người ta làm chưa tốt không phải vì họ kém, mà vì điều kiện hay khó khăn riêng mà ta chưa hiểu hết.

2. Giúp tránh thói phê phán nông cạn, “ngồi một chỗ mà nói người khác”.
   → Câu nói nhắc ta rằng nói thì dễ, làm mới khó. Khi ta từng trải qua việc đó, ta mới thấy hết những khó khăn mà người khác gặp phải.

3. Rèn luyện đức tính tự soi, tự sửa.
   → Khi tự hỏi “mình có làm được như người ta không?”, ta đang rèn tư duy tự phê bình – một đức tính quan trọng trong học tập, công việc và trong đời sống tập thể.

4. Khuyến khích sự cảm thông và tôn trọng lẫn nhau.
   → Câu nói hướng con người đến lối sống hiểu người, biết đặt mình vào vị trí của người khác trước khi đánh giá.

🔴 Điểm hạn chế (chưa hoàn toàn đúng nếu hiểu theo nghĩa hẹp):

1. Không nên hiểu rằng “chỉ người giỏi hơn mới được phê bình”.
   → Trong thực tế, phê bình không nhất thiết đòi hỏi người phê bình phải làm giỏi hơn, mà quan trọng là phê bình đúng – có lý, có tình, có căn cứ.
   Ví dụ: Một học sinh có thể góp ý cho thầy cô nếu thấy cách giảng chưa phù hợp — điều đó không sai, miễn là có thái độ đúng mực.
   Một ví dụ khác là Đệ tuy không hát được những nốt nhạc cực thấp (hay cực cao) nhưng Đệ vẫn cho là nhiều ca sĩ "xử lý" các nốt nhạc này rất tệ.

2. Nếu hiểu cứng nhắc, câu nói có thể làm con người e dè, ngại nói ra điều sai trái.
   → Trong xã hội, việc góp ý, phê bình là cần thiết để tiến bộ. Nếu ai cũng “đợi mình làm được mới dám nói”, thì sẽ không có phản biện, không có cải thiện.

⚖️ Kết luận:

• Đúng về mặt đạo đức, thái độ: Khuyên con người sống khiêm nhường, biết tự xét mình trước khi xét người.

• Chưa hoàn toàn đúng nếu áp dụng máy móc: Phê bình cần khách quan, dựa trên lý lẽ và thiện chí, chứ không chỉ dựa vào việc “mình có làm được hay không”

• Câu nói đúng trong việc dạy con người biết tự soi xét và cảm thông, nhưng cần hiểu theo hướng linh hoạt:

“Hãy tự nhìn lại mình trước khi phê bình người khác — nhưng nếu thấy sai trái rõ ràng, vẫn nên góp ý một cách xây dựng và có trách nhiệm.”

Chúc các Bê một cuối tuần vui vẻ bên gia đình và người thân.

Thân,

Chú thích:
(*) Bê là Bê 60: Từ chữ tắt B60 (Beyond 60 years young) để chỉ các bác trên 60 tuổi trẻ. Tuổi già rồi thì nên laissez faire!

Phụ chú:
A. Blogs Đã Viết--Theo Đề Tài